Adatça, ýumurtgany suwa salanymyzda
çümýär. Eýsem, ony suwuň ýüzünde
durar ýaly edip bolýarmyka?
Tejribe
Gerekli zatlar:
ýumurtga,
ýumurtga sygar ýaly
gap, ýyly suw,
duz, çemçe.
Ilki ýyly suwly gaba bir sany ýumurtga salyň! Onuň suwuň aşagyna çümendigini görersiňiz. Soňra emaý bilen ony suwdan çykaryň! Gabyň içindäki suwa iki-üç nahar çemçesi duz atyň! Mazaly garyşdyryp, duzy erediň! Soňra hälki ýumurtgany gaýtadan gaba salyň! Çümdümi, suwuň ýüzündemi ýa-da ortasyndamy?
Nädip beýle bolýar?
Şol bir ululykdaky iki jisimiň agramy deň bolman bilýär. Munuň sebäbi olaryň dykyzlygy bilen baglydyr. Mysal üçin, pagta bilen demir şol bir göwrümde bolsalar hem agramynda uly tapawut bolýar. Bişmedik ýumurtga bilen suwuň dykyzlygy bir-birine örän ýakyn bolýar. Ýumurtga sähelçe dykyz bolýar. Şol sebäpli, ilkinji synagdaky ýumurtga suwa çümdi. Eger suw (ýa-da başga bir suwuklyk hem bolup biler) ýumurtgadan has dykyz bolsa, ony çümdürmän ýüzünde saklaýar.
Ikinji synanyşykda suwa goşulan duz eräp, onuň dykyzlygyny artdyrýar. Şeýlelikde, ýumurtga suwuň aşagyna çümmeýär. Suwuň belli bir dykyzlygy bolup, özünden ýeňil jisimleri ýokary galdyrýar. Islendik zady suwda wagty ýokary galdyrmak ýeňil bolýar. Suwuň ýokary galdyryjy güýji onuň dykyzlygyna görä bolýar. Suwuň düzüminde näçe köp duz (beýleki minerallar hem bolup biler) bolsa, dykyzlygy ýokary bolup, has agyr zatlary çümdürmän saklaýar. Şol sebäpli deňizde ýüzmek kölde ýa-da süýji suwly howuzda ýüzmekden aňsat bolýar. Elbetde, tolkunyň täsiri göz öňünde tutulmadyk ýagdaýynda.