Gyşky Olimpiýa oýunlarynyň açylyş dabarasyna gatnaşmak üçin Hytaýa sapar eden türkmen prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow 5-nji fewralda Pekinde Hytaýyň prezidenti Si Szinpin bilen duşuşdy. Ýygnagyň barşynda taraplar beýleki meseleler bilen bir hatarda iki ýurduň arasyndaky energiýa hyzmatdaşlygynyň geljegini ara alyp maslahatlaşdy. Bu barada Türkmenistanyň Döwlet habarlar agentligi (TDH) habar berýär.
Döwlet mediasyna görä, Türkmenistan Hytaý gaz geçirijisiniň dördünji (D) şahasynyň gurulmagy arkaly Hytaýa iberýän tebigy gazynyň möçberini ymykly artdyrmaga uly isleg bildirýär. Ýöne synçylar Hytaýyň türkmen gazynyň importyny artdyrmakda howlukmaýandygyny aýdýarlar.
Uzynlygy 1830 kilometr töweregi bolan Merkezi Aziýa Hytaý gaz geçirijisiniň “A”, “B” we “Ç” şahalary ýylda jemi 55 miliard kub metr töweregi gaz akdyrmaga ukyplydyr. Bu gaz geçiriji arkaly Türkmenistanyň, Özbegistanyň hem-de Gazagystanyň tebigy gazy Hytaýa iberilýär.
5-nji fewralda Pekinde geçirilen türkmen-hytaý duşuşygynda Berdimuhamedow gaz geçirijiniň dördünji şahasy arkaly Hytaýa ugradylmagy meýilleşdirilýän türkmen gazynyň möçberiniň kesgitlenilmeginiň zerurdygyny aýtdy.
Hytaýyň Milli gaz korporasiýasynyň maglumatlaryna görä, gurluşygy dowam edýän dördünji şaha Merkezi Aziýadan Hytaýa iberilýän gazyň ýyllyk mukdaryny 30 milliard kub metr artdyrar.
Azat Ýewropa/Azatlyk Radiosynyň Hytaý synçysy Rid Stendiş 7-nji fewralda Azatlyk Radiosyna beren interwýusynda türkmen gazynyň möçberini artdyrmakda Hytaýyň howlukmaýandygyny çaklady.
“Elbetde, Pekinde sahnanyň arkasynda nämeleriň bolup geçýändigini bilmek elmydama-da kyn. Ýöne häzirki wagtda [Merkezi Aziýa - Hytaý gaz geçirijisiniň] dördünji şahasynyň Pekin üçin ileri tutulýan iň esasy ugur däldigini aýtmak bolar.
Biz, hususan-da, kömürden halas bolmaga çalyşýan Hytaýa ösüş üçin has köp mukdarda tebigy gazyň zerur boljakdygyny bilýäris. Ýöne häzirki wagtda Hytaý, meniň pikirimçe, Türkmenistandan alýan tebigy gazynyň mukdaryndan kanagatlanýan bolmaly.
Onuň gaz satyn alar ýaly başga çeşmeleri hem bar.Si Szinpin birnäçe gün mundan ozal Russiýanyň prezidenti Wladimir Putin bilen hem duşuşyp, täze gaz ylalaşygyna gol çekdi.Häzirki wagtda Hytaýda başga mümkinçilikler hem bar.
Häzirki döwürde Hytaýyň Merkezi Aziýa has seresaply çemeleşýändigine syn etmek bolýar.Bu Hytaýyň soňy bilen dördünji şahanyň gurulmagyna garaşmaýandygyny aňlatmaýar, ýöne bu häzirki wagtda Pekin üçin ileri tutulýan iň esasy ugur däl ýaly bolup görünýär” diýip, Stendiş aýtdy.
Merkezi Aziýa Hytaý gaz geçirijisiniň “A” şahasy 2009-njy ýylyň dekabrynda, “B” şahasy 2010-njy ýylyň oktýabrynda, “Ç” şahasy 2014-nji ýylyň maýynda işe girizildi. Gözbaşyny Türkmenistandan alyp gaýdýan bu gaz geçiriji arkaly türkmen, özbek we gazak gazy Hytaýyň Sinjiang sebitine akdyrylýar.
Hytaýyň Milli gaz korporasiýasyna görä, Hytaý dördünji şahanyň gurluşygy boýunça Özbegistan, Gyrgyzystan we Täjigistan bilen ylalaşyk baglaşdy. Hatda, dördünji şahanyň Täjigistandan geçýän böleginiň gurluşygyna eýýäm badalga berildi. Dördünji şaha Türkmenistan, Özbegistan, Täjigistan we Gyrgyzystanyň üstünden Hytaýa barýar. Munuň bilen umumy gaz geçirijiniň kuwwaty 85 milliard kub metre barabar bolar.
Türkmen metbugaty 5-nji fewralda geçirilen türkmen-hytaý duşuşygynda Türkmenistan Hytaý gaz geçirijisiniň dördünji şahasynyň gurluşygynyň taslamasy boýunça ylalaşygyň gazanylandygyny habar berýär.
Ýöne Hytaýyň “Sinhua” habar agentligi bu ugurda Türkmenistanyň Hytaý bilen hyzmatdaşlygy ösdürmäge gyzyklanma bildirýändigini habar bermek bilen çäklenýär.
Galyberse-de, TDH-nyň habaryna görä, prezident Berdimuhamedow dördünji şaha boýunça geljekde ýerine ýetiriljäk işleriň çäginde Hytaýa iberilýän tebigy gazyň bahasyny ara alyp maslahatlaşmaga girişmegiň zerurdygyny aýdypdyr. Ol harytlyk gazyň bahasyny kesgitlemekde dünýä tejribesinden ugur alynjakdygyna bil baglapdyr.
Mundan ozal mälim bolan media maglumatlaryna görä, 2021-nji ýylyň iýulynda Hytaý 1000 kub metr gaz üçin Türkmenistana 238 dollar töleýärdi.
Ýöne Hytaý boýunça ekspert Rid Stendişiň sözlerine görä, Türkmenistan gazyň bahasy boýunça öz şertlerini öňe sürmekde çäkli mümkinçilige eýedir.
Ýangyç energetika pudagy Türkmenistanyň iň esasy girdeji çeşmesidir. Hytaý Türkmenistanyň iň esasy energiýa müşderisidir.
Soňky birnäçe ýyl bäri Türkmenistan, beýleki faktorlar bilen bir hatarda, ýangyç bahalarynyň global arzanlamagy bilen ýiti ykdysady krizisi başdan geçirip gelýär.
Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.
Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPN ulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.